Мэргэжлийн сонголт. Өөрийгөө таньж мэдэхээс эхлэнэ. "Ажил мэргэжил бүр сайхан". Ямар мэргэжил сонгох вэ? гэхээс өмнө Би ямар хүн бэ? гэдэг асуултанд хариулаад үз. Гадуур харж байхад өөрийн ажил мэргэжилд сэтгэл хангалуун хүн ховор байх аж. Ямар учраас? Муу мэргэжил, муу хүн гэж байхгүй. Хүн өөрийгөө таньж мэдээд, өөртөө тохирох ажил мэргэжил олж хийж чадаагүй л гэсэн үг.Жишээ нь, менежерийн гол шинж чанар бол – нийтэч, илэн далангүй байх явдал. Бүрэг даруу хүн бусдыг удирдах менежерийн ажилд ороод ч хэрэггүй, дараа нь зовлон болох аюултай.

Ажил эрхэлтийг зогсоох нь ажил олгогч болон менежерийн хувьд шийдвэрлэхэд төвөгтэй асуудлуудын нэг бөгөөд энэ нь бизнесийн чухал хэсгийн нэг юм. Хэрэв ажил олгогч энэ асуудалд анхааралтай хандахгүй бол ажлаас халах процессын явцад гаргасан алдаанууд тань хуулийн байгууллагын өмнө таны эсрэг зэвсэг болно.

Ажилдаа амжилт гаргаж, өөдрөг сэтгэлээр толгой дээгүүр алхахыг хүссэн хүн бүрт зориулагдаж байна. Та бол дарга. Цаг ямагт хариуцлагатай байх ёстой. Та хэзээ ч хариуцлагаас зугатаж чадахгүй. Та хариуцлагаа ухамсарлаж чадваас таны нэр хүнд өсч хүмүүсийн итгэлийг хvлээх болно. Хариуцлагаа ухамсарлаж хүлээж сурах хэрэгтэй гэж хэлэх нь магадгүй илүү сонсогдож болох юм. Удирдагч хүн гэдэг нь тэртэй тэргүй хариуцлага үүрдэг шүү дээ гэж бодогдож болно. Гэвч хариуцлагыг бүрэн хүлээх, хагас хүлээх гэж бас байдаг юм байна

Нийгмийн халамж зүй-психоанализийн багийн ахлагч доктор ( Ph.D), дэд профессор Б. Даваажав Хураангуй: Даяарчлалын үеийн “ХҮН” төвтэй хөгжлийн үзэл баримтлалын үүднээс хүний нөөц чадавхийн биологи уг чанар, бүтэц, бүрэлдэхүүн хэсгүүдийн харилцан үйлчэл, уялдаа холбоо, шүтэлцээ хамаарал, тэдгээрийн хөгжил, чадварын түвшинг дээшлүүлэх онол арга зүйн үндсийг судлан шинжилж, зохих дүгнэлтийг гаргасан болно. Түлхүүр үг: Нөөц чадавхи, эрч тэнхээ, хүч чадал, чадваржуулалт, чадвар, төгөлдөржилт Шинэ мянганы эхлэл XXI зууны даяарачлал нь хүн төрөлхтний өмнө зайлшгүй шийдвэрлэх ёстой тулгамдсан асуудлыг нийгмийн хөгжил, дэвшлийн эх сурвалж болгон тавьж байна. Даяарчлалын үндсэн нэгэн асуудал “ХҮН” төвтэй хөгжлийн үзэл баримтлал нь хүнийг бүхий л талаар хөгжүүлэн, эрүүл энх амьдрах, эрдэм мэдлэг эзэмших, амьдралын орчин нөхцлөө сайжруулах, сонголт хийх боломжийг өргөжүүлэх, улмаар түүний хөгжлийн түвшинг дээшлүүлэх олон талт, өргөн хүрээтэй нэгдмэл тогтолцоог тодорхойлсон. Энэ үзэл баримтлалын үүднээс хүний нөөц чадавхийн биологи уг чанар, бүтэц, бүрэлдэхүүн хэсгүүдийн харилцан үйлчлэл, уялдаа холбоо, шүтэлцээ хамаарал, тэдгээрийн хөгжил, чадварын түвшингийн талаар судалсан эрдэм шинжилгээний ажлын үр дүнг уншигч Та бүхэнд танилцуулж байна.

Судлаач И.Саньцар Монголчууд нүүдэлчин удмын ард түмэн билээ. Нүүдэлчин байх нь суурин ард түмнийг бодвол олон талаар дутагдалтай нь үнэн. Үл хөдлөх хөрөнгө гэж бараг мэдэхгүй. Түүхийн үнэт эд өлгий зүйлс нь нүүдэл суудлын явцад хугарч эвдрэх, норж урагдах, гээгдэж хаягдах гэх түмэн шалтгаанаар үрэгдэж алга болох нь элбэг. Тийм ч учир Монгол хүн үл хөдлөх хөрөнгийг шүтэхээс илүү хөдөлгөх, хувиргах, наймаалах эд хөрөнгийг ихээхэн эрхэмлэн үзнэ. Үүнээс уламжлан нүүдэлчин ард түмний боловсрол мэдлэг нь компакт, цомхон аль ч үед юунд ч шилжүүлэн хэрэглэж болох хурдан шалмаг хувирамтгай шинж чанартай байдаг. Энэ нь тэдний тархи толгой, генд нь оршиж байдаг.

Ээлжийн амралтын олговрыг тодорхойлохдоо амралт олгохын өмнөх 12 сарын цалин хөлсний нийлбэрийг 12-т хувааж нэг сарын дундаж цалин хөлсийг гаргах бөгөөд гарсан тоог байгууллага нэгжид мөрдөж буй сарын ажлын өдрийн тоонд хувааж нэг өдрийн дундаж цалин хөлсийг тооцон гаргана. Нэг өдрийн дундаж цалин хөлсийг ажилтны ээлжийн амралтын өдрөөр үржүүлэн ажилтанд олговол зохих ээлжийн амралтын олговрын хэмжээг тодорхойлно.

Тухайн нийтлэл нь боловсон хүчинд үнэлгээ өгөх нэгэн аргын тухай юм. Боловсон хүчний үнэлгээ нь Human Resources салбарын чухал ажлын нэг гэдэг нь нууц бишээ. Боловсон хүчний үнэлгээ бол хүний нөөцийг татахад шаардлагатай хэрэгслүүдийн нэг бөгөөд түүнийг компаний зорилгод хүрэхийн тулд ажилтануудыг идэвхижүүлэхэд хэрэглэгддэг. Үнэлгээний зорилго янз бүр байж болно.

Хүмүүстэй үйл ажиллагаа нь байнга холбоотой байдаг үйлчилгээний ажилтны хувьд зан суртахууны хариуцлага нь улам бүр өсөн нэмэгдэнэ. Иймээс тэдний хөдөлмөр ихэвчлэн өөрийгөө мэдрэх байдал, тухайн үеийн сэтгэл санааны байдал болон түүнтэй харилцаж буй хүмүүсийн эрүүл мэндийн байдлаас ихээхэн шалтгаалдаг. Иймээс тухайн үйлчилгээний ажилтнаас мэргэжлийн өндөр ур чадвар, хүмүүсийн өмнө хүлээх өөрийн зан суртахууны үүрэг хариуцлага гүн гүнзгий ухамсарласан байхыг шаарддаг юм. Энд үүрэг хариуцлага нь ёс суртахууны хэрэгцээ болон хувирна.

Дарга нар, таныг ажилд авахаас татгалзаж буй шууд бус шалтгаан нь ажилгүйдэл бол та юу хийх вэ? Америкийн сэтгэл судлалын холбооноос гаргасан судалгаанаас ажилгүйдэл нь хүний үндсэн зан авирт өөрчлөлт авчрах шалтаг болдог: Ажилгүйдэл нь хүмүүс нээлттэй бус, шудрага бус, тааламжтай бус авиртай болдог. Энэ нь тэдэнд ажил хайхад нь саад болдог байна.