Монгол улс зах зээлийн эдийн засгийн тогтолцоонд шилжиж хувийн хэвшил, бизнесийн байгууллагууд амжилттан хөгжиж чадсан хэдий ч нийгэм, эдийн засаг, улс төрд бий болж байгаа гадаад орчны шууд ба шууд бус нөлөө, байгууллагын удирдлагын менежментийн алдаа, үйл ажиллагааны доголдолоос шалтгаалан үйл ажиллагаагаа явуулахад хүндрэлтэй тулгарч улмаар дампуурахад хүргэж байдаг.

Бизнесийн байгууллагын үйл ажиллагаанд тулгарч байгаа саад бэрхшээл, дампуурал нь өндөр хөгжилтэй улс орнуудад ч мөн байнга тохиолддог.

 

Зориулалт: Захиалагч байнгын бус ажлын байрны орон тоонд иргэнийг ажиллуулан хөлс төлөх  харилцааг зохицуулна.

Тайлбар:  Тус загвар нь хөлсөөр ажиллах харилцааг зохицуулсан бөгөөд нэмж гэрээг сунгах, гэрээг цуцлах, нэмэлт өөрчлөлт оруулахтай холбогдсон зохицуулалтыг тусгах шаардлагатай.

Зориулалт: Иргэний гоц буюу ховор авьяас, өндөр ур чадварыг хуулийн этгээдийн үйл ажиллагаанд хамтарч ажиллах, харилцан туслалцахтай холбогдсон харилцааг зохицуулна.

Тайлбар: Контракт нь Хөдөлмөрийн гэрээний нэг төрөл бөгөөд хуулийн этгээдийн үйл ажиллагааны нарийн мэргэжил, чадвар шаардсан хэсэг болон удирдах албан тушаалд иргэний ховор, гоц авьяас, өндөр ур чадварыг ашиглах зорилгоор байгуулдаг. Тухайн ажил олгогч байгууллага, аж ахуй нэгжийн болон ажлын байрны тодорхойлолтоор заасан нарийн нөхцөлийг контрактад нэмж тусгах хэрэгтэй.

Өдөр тутмын хэрэгцээ, шаардлагыг харгалзан таны ажил, амьдралд хэрэг болохуйц гэрээний бэлэн загварыг оруулж байна. Гэрээний төсөл боловсруулах, хэлэлцэх, гэрээ байгуулах үйл ажиллагаа бидний амьдрал цөөнгүй тохиодог ч цаг нь тулахад тэр болгон хэрэглэх материал, загвар элбэг таардаггүй.

Зориулалт: Ажил олгогч тодорхой ажлын байранд хөдөлмөрийн хуулийн дагуу байнгын ажилтан авч ажиллуулахтай холбогдсон харилцааг зохицуулна.

Тайлбар: Хөдөлмөрийн харилцааг нарийвчлан Монгол Улсын Хөдөлмөрийн тухай хуулиар зохицуулдаг. Тухайн ажил олгогч байгууллага, аж ахуй нэгжийн болон ажлын байрны тодорхойлолтоор заасан нарийн нөхцөлийг гэрээнд нэмж тусгах хэрэгтэй.

Өмчийн янз бүрийн төрөл, хэлбэрийн аж ахуйн нэгж, байгууллага нь өөрийн үйл ажиллагааны үндсэн зорилго, зорилтоо хангахын тулд иргэдтэй тодорхой төрлийн хөдөлмөрийн харилцаа тогтооно.
Ингэснээр тухайн хуулийн этгээд өөрийн хамт олныг бүрдүүлж тэдний хөдөлмөрийг нэгтгэн зохион байгуулах үндсэнд тодорхой төрлийн үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэгч субъект болох юм.
Зах зээлийн тогтолцоо бүхий аль ч улс оронд өөрт ажиллах ажилтны хамт олныг бүрдүүлэх хууль зүйн гол арга зам нь иргэнийг хөдөлмөрийн гэрээгээр авч ажиллуулах явдал билээ.

Тодорхой бөгөөд өөдрөг зорилго тавих нь их үр дүнд хүргэдэг юм бол зорилгыг хэн тодорхойлох ёстой вэ? гэсэн асуулт гарч ирнэ. Лок болон Латам нарын судалгаанаас үзэхэд ажиллагчдын мэдлэг манлайлагчийнхтай адил юмуу түүнээс илүү байгаа үед зорилго тодорхойлоход ажиллагчид оролцож болох нь ойлгомжтой байна. Нөгөө талаас шинэ, туршлагагүй ажиллагчдыг зорилго тодорхойлоход оролцуулбал тэдэнд хангалттай мэдээлэл байхгүй учраас үр дүн муутай болно гэсэн үг. Та бид өөрсдийн туршлагаас мэдэхгүй ажлыг хийж гүйцэтгэх хугацааг найдвартайгаар үнэлэхийн тулд хэсгээс нь хийж, туршиж үздэг гэдгийг мэднэ.

Шинэ ажилд орсон бол...  Арай гэж шинэ, сонирхолтой, дажгүй цалинтай ажил олов уу? Шинэ хамт олонтой хэрхэн зохицох бол, элдэв эвгүй зүйлд орооцолдчих вий, ажилдаа алдаа гаргачих вий гэж хэн бүхэн санаа нь зовдог. Судалгаанаас харахад шинэковуудын 20% нь шинэ хамт олонд шингэж чадаагүйгээс ажлаасаа гардаг. Ямар ч хамт олны дунд “амь гарахад” тань туслах хэдэн дүрмийг мэдэж аваад хэрэгжүүлбэл танд айх зүйл байхгүй болно.

“Ц” компанид манаачаар ажилладаг С-ийг 2005.11.02-нд жижүүрт гарахдаа согтууруулах ундаа ууж сахилгын зөрчил гаргасан хэмээн 2006.06.03-д компанийн захирал нь түүний үндсэн цалинг 20 хувиар 3 сар бууруулах шийтгэл ноогдуулжээ. Даргын гаргасан тушаал хуульд нийцэж байгаа эсэхийг тайлбарлана уу?

Ажилтан “Г” нь ажлын нэг жилд өвчний улмаас удаа дараа эмнэлэгт хэвтэн эмчлүүлжээ. Байгууллагын дарга нь түүнийг эрүүл мэндийн хувьд ажилдаа тэнцэхгүй хэмээн Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 40.1.2-ыг үндэслэн ажлаас халсан тушаал гаргажээ. Даргын гаргасан тушаал хуульд нийцэж байгаа эсэхийг тайлбарлана уу?